خودکشی[۱]؛ واژه‌ای سنگین اما واقعی و ملموس. بعید می‌دانم کسی باشد که حتی یک بار هم به این واژه فکر نکرده باشد. همه ما ممکن است در تنگناها به این مورد در گوشه ذهن خود فکر کرده باشیم. چه بخواهیم و چه نخواهیم خودکشی در سرتاسر جهان رخ می‌دهد و بر افراد تمامی کشورها، فرهنگ‌ها، مذاهب، جنسیتی و کلاس‌ها تاثیر می‌گذارد. خودکشی اغلب به علت ناامیدی رخ می‌دهد و علت‌های مختلفی برای آن وجود دارد. عواملی مانند اختلالات ذهن و ناهنجاری‌هایی در هنگام تولد، افسردگی، بیماری و یا بسته به کشور محل زندگی، فرهنگ‌ها، مذاهب، جنسیت میتواند تمایل افراد را نسبت به خودکشی متفاوت سازد. خودکشی گونه‌های دیگری نیز مانند شستشوی مغزی توسط افراد سودجو و یا با وعده‌های توخالی نیز میتواند باشد و افراد دست به خودکشی آگاهانه برای رسیدن به اهدافی نامشخص بزنند. گاه افراد با کشتن خود در واقع می‌خواهند اعتراض به موضوعی را به شدیدترین حالت بیان کنند. به نظر من خودکشی تنها یک مشکل پزشکی یا روان‌پزشکی صرف نیست و این مساله ابعاد گوناگونی دارد. در نقشه زیر از سایت worldpopulationreview آمار خودکشی کشور ایران در سال ۲۰۲۱ را مشاهده می‌کنید که آمار کمی نیست!
پیشگیری از خودکشی از سال ۲۰۰۴ به صورت جدی مطرح شده است. ابتکار عمل توجه به این مساله اولین بار توسط فرماندار آلاسکا فرانک مورکفسکی[۲] اتفاق افتاد و در ادامه سازمان بهداشت جهانی[۳] سپتامبر را ماه آگاهی بخشی در خصوص خودکشی نامید و در واقع ۱۰ سپتامبر روز جهانی پیشگیری از خودکشی[۴] است. در این زمان همه شهروندان در آلاسکا تشویق شدند تا از درد افرادی که از تجربه خودکشی جان سالم به در برده‌اند، قدردانی کنند و شادی و امید زندگی با خانواده و دوستان را جشن بگیرند. در واقع هدف اصلی این روز بالا بردن آگاهی جهانی درباره خطرات خودکشی و پیشگیری از آن است.
شاید بتوان روش‌های پیشگیری از خودکشی را به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم تقسیم‌بندی نمود. از روش‌های مستقیم به کاهش دسترسی به روش‌ها و وسائل خودکشی می‌توان اشاره کرد و از روش‌های غیرمستقیم پیشگیری از خودکشی می‌توان از درمان نشانه‌های روانی از جمله افسردگی و بهبود روش‌های مقابله با بحران در افرادی که به شدت در فکر خودکشی به سر می‌برند، کاهش شیوع کارهایی که منجر به برانگیختن افکار خودکشی در فرد می‌شوند؛ نام برد. این تلاش‌ها می‌بایست در کنار آگاهی‌دهی عمومی و ارتقا سطح بهداشت روانی عمومی صورت پذیرند. حمایت اجتماعی و عاطفی به شدت میتواند در افزایش یا کاهش این خطر برای افراد کمک نماید.
من فکر می‌کنم گاهی وقت‌ها شنیدن یک جمله، یک یادآوری کوتاه و یک ماندن در زمان مناسب بتواند زندگی شخصی را نجات دهد. امشب از این مساله نوشتم چون نوشتن باعث می‌شود فکر کنیم و فکر باعث می‌شود در شرایطی که نیاز است بتوانیم بهتر تصمیم بگیریم. در انتهای سند روز جهانی پیشگیری از خودکشی به نکته جالب دیگری اشاره شده که از دست دادن یک فرد با خودکشی اغلب با احساس متفاوت و با تجربه شدیدتری از احساس اندوه در بستگان و دوستان نزدیک نسبت به مرگ ناشی از علل طبیعی است. به طور کلی، تابویی نسبت به بحث خودکشی وجود دارد و در آن داغ‌دیده از خودکشی فرصت‌های کمتری برای به اشتراک گذاشتن اندوه خود با دیگران دارد. در حالی که منتقل کردن احساسات فرد بخش مهمی از فرآیند التیام است. در این رابطه اگر اپیزود بعد از خودکشی رادیو مرز را گوش نکرده‌اید حتما این کار را در اولین فرصت انجام بدهید. به خودی خود مرگ از دست دادن عزیز، سنگین و دشوار است. رادیو مرز در رابطه مرگ آدم عزیز نیز اپیزودی دارد که در آن هم صحبت‌های جالبی مطرح می‌شود. فکر می‌کنم در کنار توجه به پیشگیری از خودکشی؛ به کسانی که عزیرانشان را بدین شکل از دست داده‌اند نیز باید توجه ویژه داشت.
هر سال شعاری در این رابطه انتخاب می‌شود. شعار امسال روز جهانی پیشگیری از خودکشی ۲۰۲۱ “ایجاد امید از طریق اقدام و عمل” است که به نظر من ورود افراد امن زندگی شخص میتواند بسیار در تحقق این شعار کمک نماید. نکته‌ای که برای من عجیب بود در کل دنیا سایت‌های مختلفی در این زمینه برای کمک افراد به یکدیگر در این خصوص وجود دارد اما در ایران فقدان آن به شدت خود را نشان می‌دهد. خصوصا با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی، جامعه‌شناختی و … و همچنین فشارهای مختلفی که در ایران بر روی افراد وجود دارد، این مساله به نظر حیاتی می‌رسد.
عکس مربوط به یک پیام تبلیغاتی برای آگاهی بخشی عمومی در خصوص پیشگیری از خودکشی هست. روی دست فرد دقیقا در جایی که فرد رگ‌های خود را با تیغ می‌برد تا خودکشی کنند، واژه Love به معنی عشق نوشته شده‌است.
[۱]. Suicide
[۲]. Frank H. Murkowski
[۳]. World Health Organization (WHO)
[۴] .World Suicide Prevention